Սալմոնելոզ.ախտանշանները, բուժումը

Սալմոնելոզն ամենահաճախ հանդիպող սուր վարակիչ հիվանդություններից է, որով հիվանդանում են թե՛ մեծերը և թե՛ փոքրերը: Հիվանդության ընթացքը կարող է նման լինել սննդային թունավորման (1 տարեկանից բարձր) և կարող է շատ ավելի  ծանր ընթացք ունենալ:

Վարակի բնույթը, զարգացումն ու տարածումը

Հիվանդության հարուցիչը սալմոնելա մանրէն է, որն ախտահարում է ո՛չ միայն մարդկանց, այլև՝ կենդանիներին: Հայտնի է սալմոնելայի 700 տեսակ, որոնք ախտահարում են մարդու օրգանիզմը: Սալմոնելայի մանրէն բավական կայուն է արտաքին միջավայրում, դիմացկուն  ցածր ջերմաստիճանային պայմաններում, սակայն արագ էլ ոչնչանում է բարձր ջերմության դեպքում: Ակտիվ բազմանում է սննդամթերքի, հատկապես` մսի, կարագի, ձվի, կաթի ու կաթնամթերքի մեջ: Թույներ է արտազատում, որոնք վնասում են աղիքների լորձաթաղանթը:

Մարդու համար վարակի աղբյուր են կենդանիները, հազվադեպ` հիվանդ մարդիկ:  Արտաքուստ առողջ թվացող  կենդանին  կարող է մեզի, արտաթորանքի, թքի ու կաթի հետ հսկայական քանակությամբ սալմոնելայի մանրէ տարածել: Շատ վտանգավոր են վարակված խոշոր եղջրավորները, խոզերը, ոչխարները. կատուներն ու շները:

Սալմոնելոզի վարակի ուղին սնունդն է: Սալմոնելան երեխայի օրգանիզմ է ընկնում հիմնականում սննդի, հաճախ` կաթի ու կաթնամթերքի, մսամթերքի, աղցանների, ձվով պատրաստված մթերքի (կարկանդակներ) միջոցով, մի խոսքով, այն սննդի հետ, որն օգտագործելուց առաջ անմիջական մշակման չի ենթարկվում: Վաղ տարիքի երեխաների մոտ վարակը տարածվում է կենցաղային շփման եղանակով, ինչպես նաև` վարակած փոշին ներշնչելու ճանապարհով: Փոքրերի դեպքում նույնիսկ վարակի չնչին քանակն էլ բավարար է, որ հիվանդությունը զարգանա:

Օրգանիզմ ընկնելուց ու գաղտնի շրջանից` 2-3 օրից հետո սալմոնելան ու դրանց թույները տաբեր խանգարումներ են առաջացնում ներքին օրգաններում, վնասում աղքիների լորձաթաղանթը: Թույների ազդեցությամբ  փորլուծ է առաջանում, և օրգանիզմը ջրազրկվում է:  Խանգարվում է մարսողության ու սննդի ներծծման  գործընթացը: Ֆերմենտային անբավարարությունը պահպանվում է  երեխայի առողջանալուց հետո ևս 3-4 շաբաթ: Շատ հաճախ սալմոնելոզից հետո զարգանում է դիսբակտերիոզ`  աղիքների նորմալ միկրոֆլորայի խանգարում: Որոշ դեպքերում սալմոնելան արյան հոսքով ու ավիշներով տարածվում է ամբողջ օրգանիզմում, ինչը հանգեցնում է տիֆանման ու սեպտիկ ձևերի զարգացման:

Սալմոնելոզի դեպքեր հիմնականում լինում են ամբողջ տարին, սակայն ավելի շատ` գարնանն ու ամռանը, ինչը բացատրվում է  սննդամթերքի պահպանման պայմանների դժվարությամբ:

Ախտանշաններն ու ընթացքը

Մեծ տարիքի երեխաների մոտ (3-ից հետո) հիմնականում հանդիպում է ստամոքս-աղիքային սալմոնելոզ, որը սննդային թունավորման նման է ընթանում: Հիվանդությունը բնույթով ավելի գաստրիտի, գաստրոէնթերիտի ու գաստրոէնթերոկոլիտի նման  ընթացք է ունենում: Ինկուբացիոն շրջանը տևում է մի քանի ժամից մինչև  2-3 օր: Հիվանդությանը հատուկ է սուր սկիզբը` սրտխառնուքով ու  կրկնվող փսխումով, ջերմության մինչև 38-39 աստիճան բարձրացումը, ախորժակի բացակայությունը, փորացավը: Դրանից հետո առաջանում է ջրիկ ու առատ  լուծ, երբեմն` արյան ու լորձի հետքերով: Փորի դատարկումը կախված է վարակի  բարդությունից: Հիվանդությունն ուղեկցվում է  արտահայտված տոքսիկոզով (երբեմն`  ցնցումներով):

Վաղ տարիքի երեխաների մոտ կենցաղային շփումների, օդակաթիլային եղանակով  վարակման տարբերակներն են հաճախ պատահում (ծննդատուն, մանկապարտեզ): Հիվանդությունը նվազ սուր ընթացք է ունենում, որի  զարգացման առավելագույն նշաններն արտահայտվում են 3-7-րդ օրը. բարձր ջերմություն, ընդհանուր թուլություն ու մաշկի գունատություն (քիթ-բերան եռանկյունում՝ թեթև կապտությամբ): Փսխում կարող է առաջանալ հիվանդանալու առաջին ժամերից: Արագ զարգանում է ջրազրկումը, իսկ կղանքն աստիճանաբար ձեռք է բերում ջրիկ, կանաչ գունավորում՝ լորձի  ու արյան առկայությամբ:

Կրծքի երեխաները հիմնականում ծանր են տանում հիվանդությունը, հնարավոր է, որ երեխայի մոտ զարգանա սալմոնելոզային պնևմոնիա, օսթեոմելիտ, մենինգիտ:

Բուժումը

Բուժումը խիստ անհատական բնույթ ունի և վարակաբան բժշկի հսկողությամբ պետք է իրականացնել: Սալմոնելա մանրէների մեծ մասը կայուն է հակաբիոտիկների նկատմամբ, ուստի  սովորական բուժման դեպքերում այդ դեղորայքը չի կիրառվում: Բուժման  համար  հատուկ սննդակարգ է ընտրվում:  Կարևոր են   հեղուկի հավասարակշռության վերականգնումն ու օրգանիզմից տոքսինների դուրսբերումը:

Սննդակարգը պետք է հնարավորինս մեղմ լինի, որ վնասված աղիքները խնայի: Դրա համար հարկավոր է խաշած ու քերած, ճզմած մթերք օգտագործել, պետք է  լիովին բացառվեն կաթն ու կենդանական ծագման մթերքը (բացի սերուցքային կարագից), բանջարեղենը, կոշտ բջջանքը:

Նախընտրելի են բրնձով, վարսակով շիլաները (այն էլ` ջրով եփած), բանջարեղենային եփվածքը, խաշած ձուկը, շոգեխաշած կոտլետները, մրգային կիսելները, կաթնաշոռը: Սննդակարգի ժամանակ պետք է աստիճանաբար ավելացնել մյուս մթերքներն ու հիվանդության 28-30-րդ օրից հետո անցնել սովորական օրաբաժնի, ինչ օգտագործվում էր մինչ հիվանդությունը:

Սննդային եղանակով վարակման դեպքում առաջին հերթին պետք է լվանալ ստամոքսը: Դրա նպատակը օրգանիզմից գոնե ինչ-որ քանակով տոքսինների ու մանրէների դուրսբերումն է, ինչը կթեթևացնի հիվանդի վիճակն ու թունավորման ախտանշանները կվերացնի: Դրա համար կիրառվում է 2%-անոց նատրիումի երկկարբոնատի կամ 2-3 լ 18-200 ջրով ստամոքսի լվացումը: Հիվանդության թեթև դեպքերի ժամանակ այդքանը բավարար է, որ երեխայի վիճակը կարգավորվի: Տնային պայմաններում կարելի է լվանալ երեխայի ստամոքսը, եթե նա 3 տարեկանից մեծ է: Երեխան պետք է խմի առաջարկված հեղուկը, ապա լեզվարմատին դիպչելով` փսխում առաջացնի: Դա պետք է կատարվի այնքան ժամանակ, մինչև թափած ջուրը պարզի:

Բուժման, վերականգնողական նպատակով առաջին տեղում են իմունիտետի բարձրացմանն ուղղված միջոցները: Սալմոնելոզի դեմ պատվաստանյութ գոյություն չունի, ուստի կանխարգելման միակ միջոցն անձնական ու սննդի պատրաստման հիգիենան է: Մթերքը պետք է անհրաժեշտ ջերմային մշակում անցնի, իսկ պտուղ-բանջարեղենը` մատուցելուց առաջ մի լավ հոսող ջրով լվացվի, նույնիսկ առաջարկվում է տաք ջրով լվանալ: Խորհուրդ չի տրվում կենդանական ծագման մթերք գնել կասկածելի վայրերից: Ցավոք, բարձր գինը ևս թարմության երաշխիք չէ: Հատկապես պետք է զգույշ լինել հրուշակեղենի գնման հարցում, որոնցում հավի ձու է օգտագործված: Տորթ գնելիս անպայման ուշադրություն դարձրեք պահպանման ժամկետին: Շատ հաճախ սալմոնելոզով հիվանդանալու պատճառ են դառնում կրեմով թխվածքները:

Սալմոնելոզը լուրջ հիվանդություն է, որը բոլոր հիվանդությունների պես ավելի դյուրին է կանխարգելելը: Եթե սալմոնելոզը չբուժվի, հետևանքներն անմխիթար կլինեն:

Հարցեր, պատասխաններ, մեկնաբանություններ